Yas Etrafında Büyüme Modeli, yasın sevilen birinin ölümünün ardından ortaya çıkan doğal ve gerekli bir süreç olduğu önermesine dayanmaktadır. Yasın acı verici ve zorlayıcı bir deneyim olmasının yanı sıra, kişisel gelişim ve dönüşüm için de bir fırsat olabileceğini öne sürer. Modele göre, bir bireyin yas etrafında büyüme becerisini etkileyebilecek, başa çıkma stratejileri, sosyal destek ve kayıplarına yükledikleri anlam da dahil olmak üzere birkaç temel faktör vardır.
Başa Çıkma
Yasın Etrafında Büyüme Modeli’nin temel unsurlarından biri başa çıkma kavramıdır. Model, yaslarıyla etkili bir şekilde başa çıkabilen bireylerin olumlu bir büyüme ve değişim yaşama ihtimalinin daha yüksek olduğunu öne sürer. Başa çıkma stratejileri arasında sosyal destek arama, öz bakım faaliyetlerine katılma, yas danışmanlığına veya destek gruplarına katılma ve duygularını ifade etmenin ve işlemenin yollarını bulma yer alabilir. Model ayrıca, madde bağımlılığı veya sosyal izolasyon gibi olumsuz veya zararlı başa çıkma stratejilerine başvurmak yerine kişinin kederiyle başa çıkmak için olumlu ve yapıcı yollar bulmasını içeren uyarlanabilir başa çıkmanın önemini vurgulamaktadır.
Sosyal Destek
Yas Etrafında Büyüme Modeli’nin bir diğer önemli yönü de sosyal destektir. Model, aileden, arkadaşlardan ve diğer sosyal ağlardan destek alan bireylerin bir kaybın ardından olumlu bir büyüme ve dönüşüm yaşama ihtimalinin daha yüksek olduğunu öne sürmektedir. Sosyal destek, bağlantı ve aidiyet duygusunun yanı sıra günlük görevler ve sorumluluklarla ilgili pratik yardım sağlayabilir. Ayrıca yas sürecini normalleştirmeye yardımcı olabilir ve bireylerin duygularını ifade etmeleri ve başkalarından geri bildirim ve onay almaları için fırsatlar sağlayabilir.
Anlam Yaratma
Yas Etrafında Büyüme Modeli, yas sürecinde anlam yaratmanın önemini de vurgular. Model, kayıplarında anlam bulabilen bireylerin olumlu büyüme ve dönüşüm yaşama ihtimalinin daha yüksek olduğunu öne sürmektedir. Bu, kişinin değerlerini ve önceliklerini yeniden değerlendirmesini, yeni amaç ve tatmin kaynakları bulmasını ve yaşamın ve ölümün anlamı hakkında daha derin bir anlayış kazanmasını içerebilir. Anlam oluşturma, yas sürecinde rahatlık ve destek sağlayabilecek manevi veya dini inanç ve uygulamaları da içerebilir.
Bu temel faktörlere ek olarak, Yas Etrafında Büyüme Modeli, bireylerin yas sürecinde yaşayabilecekleri çeşitli aşamalar veya evreler de önermektedir. Bu aşamalar arasında şok ve inkar, öfke ve suçluluk, üzüntü ve depresyon ile kabullenme ve bütünleşme yer almaktadır. Model, bu aşamaların doğrusal ya da öngörülebilir bir şekilde gerçekleşmeyebileceğini kabul etmekle birlikte, bireylerin yas süreçlerinde karşılaşabilecekleri ortak deneyimleri temsil ettiklerini öne sürmektedir.
Yas Aşamaları
Şok ve inkar aşaması, bir kaybın ardından yaşanan inançsızlık ve hissizlik duygusuyla karakterize edilir. Bu aşamada bireyler duygularından kopmuş hissedebilir ve kayıplarının gerçekliğini kabullenmekte zorluk çekebilirler.
Öfke ve suçluluk aşaması öfke, kızgınlık ve suçluluk duygularıyla belirgindir. Bireyler öfkelerini kendilerine, başkalarına veya merhuma yöneltebilir ve kayıptan önce yaptıkları veya yapmadıkları şeylerden dolayı suçluluk veya pişmanlık duygularıyla mücadele edebilirler.
Üzüntü ve depresyon aşaması, ezici bir üzüntü ve duygusal acı hissi ile karakterize edilir. Bu aşamada bireyler yorgunluk, uykusuzluk, iştahsızlık ve konsantrasyon güçlüğü gibi bir dizi fiziksel, duygusal ve bilişsel semptom yaşayabilir.
Kabullenme ve bütünleşme aşaması, çözüm ve kabullenme duygusu ile belirgindir. Bu aşamada bireyler kayıplarında bir anlam bulmaya başlayabilir ve yeni gerçekliklerine uyum sağlamanın yollarını bulmaya odaklanabilir. Bir yandan kaybettikleri kişinin anısını kabul edip onurlandırırken, bir yandan da ileriye doğru adımlar atmaya başlayabilirler.
Yas Etrafında Büyüme Modelinde önerilen yas aşamalarının herkesin aynı şekilde yas yaşayacağını öne sürme amacı taşımadığını belirtmek önemlidir. Bunun yerine, bireylerin yas süreçlerinde karşılaşabilecekleri ortak kalıpları ve deneyimleri anlamak için bir çerçeve sunmayı amaçlar.
Genel olarak, Yas Etrafında Büyüme Modeli, sevilen birinin ölümünün ardından kişisel gelişim ve olumlu değişim potansiyelini vurgular. Yasın dönüştürücü bir deneyim olabileceğini ve kayıplarıyla etkili bir şekilde başa çıkabilen, sosyal destek bulabilen ve yaslarını anlamlandırabilen bireylerin travma sonrası büyüme yaşama ve yaşamlarında yenilenmiş bir amaç ve anlam duygusu bulma olasılıklarının daha yüksek olduğunu öne sürer.
