Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) dahil olmak üzere çok çeşitli ruh sağlığı bozukluklarının tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmış bir psikoterapi türüdür. BDT’nin amacı, bireylerin duygusal sıkıntılarına katkıda bulunan olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını belirlemelerine ve değiştirmelerine yardımcı olmaktır. Bu terapi, düşüncelerimizin, duygularımızın ve davranışlarımızın birbiriyle bağlantılı olduğu ve düşünme ve davranma şeklimizi değiştirerek duygusal refahımızı artırabileceğimiz fikrine dayanmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Tarihçesi
BDT’nin kökleri iki ana akım psikolojik ekole dayanmaktadır: davranışsal terapi ve bilişsel terapi. Psikolog B.F. Skinner tarafından geliştirilen davranışçı terapi, davranışların deneyimlerimizi şekillendirmedeki rolünü vurgulamıştır. Davranışçı Terapi olumsuz davranışların çeşitli pekiştirmeler ve koşullanmalar yoluyla değiştirilebileceğini öne sürer. Psikolog Aaron Beck tarafından geliştirilen bilişsel terapi ise deneyimlerimizi şekillendirmede düşünce kalıplarının rolüne odaklanmıştır. Beck, olumsuz düşünce kalıplarının bir öz yansıtma ve iç gözlem süreciyle değiştirilebileceğine inanıyordu.
Bu iki düşünce akımının bir araya gelmesiyle Bilişsel Davranışçı Terapi ortaya çıkmıştır. 1960 ve 1970’lerde Beck, bilişsel terapi ilkelerini hastalarla yaptığı çalışmalara entegre etmeye başladı ve bu da BDT’nin farklı bir psikoterapi biçimi olarak gelişmesine yol açtı.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Çalışır?
Bilişsel Davranışçı Terapi, genellikle 10 ila 20 seans arasında süren kısa süreli, hedef odaklı bir terapi şeklidir. Terapi, düşüncelerimizin, duygularımızın ve davranışlarımızın birbiriyle bağlantılı olduğu ve düşünme ve davranma şeklimizi değiştirerek duygusal refahımızı artırabileceğimiz fikrine dayanmaktadır.
BDT sırasında bireyler, duygusal sıkıntılarına katkıda bulunan olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını belirlemek ve bunlara meydan okumak için bir terapistle birlikte çalışır. Terapist, bireyin bu düşünceleri daha olumlu bir şekilde yeniden çerçevelemesine ve yeni, daha sağlıklı davranışlar benimsemesine yardımcı olur. Terapi yapılandırılmıştır ve bireyin ihtiyaçlarına göre uyarlanmış belirli hedefler ve tekniklerle belirli bir hareket tarzını takip eder.
BDT’nin odak noktası geçmişten ziyade şimdiki zamandır. Terapi, çocukluk deneyimlerini veya bilinçdışı düşünceleri araştırmaz, bunun yerine bireyin mevcut düşünce ve davranışlarına odaklanır. Bu, BDT’nin nispeten hızlı ve etkili bir terapi şekli olmasını sağlar ve birçok kişi sadece birkaç seanstan sonra iyileşme yaşar.
Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri
Bilişsel Davranışçı Terapide kullanılan birkaç temel teknik vardır:
- Farkındalık: Bu teknik, şimdiki ana dikkat etmeyi ve kişinin düşüncelerini ve duygularını yargılamadan gözlemlemeyi içerir.
- Düşünceye meydan okuma: Bu teknik, olumsuz düşünce kalıplarının sorgulanmasını ve bunların daha olumlu, rasyonel düşüncelerle değiştirilmesini içerir.
- Maruz bırakma terapisi: Bu teknik, TSSB ve fobiler gibi anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için kullanılır. Bireyin kontrollü, güvenli bir ortamda kaygısının kaynağına kademeli olarak maruz bırakılmasını içerir.
- Davranış modifikasyonu: Bu teknik, olumsuz davranışların değiştirilmesini ve bunların yerine daha olumlu, sağlıklı davranışların yerleştirilmesini içerir.
- Problem çözme: Bu teknik, bireylere sorunları proaktif ve olumlu bir şekilde tanımlamayı ve çözmeyi öğretmeyi içerir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Çalışma Alanları
Bilişsel Davranışçı Terapinin, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli ruh sağlığı bozuklukları için etkili bir tedavi olduğu kanıtlanmıştır:
- Depresyon: BDT’nin depresyon semptomlarını azaltmada ve bireylerin ruh hallerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine yardımcı olmada etkili olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.
- Anksiyete bozuklukları: BDT’nin anksiyete belirtilerini azaltmada ve bireylerin korku ve endişelerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine yardımcı olmada etkili olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB): BDT’nin TSSB semptomlarını azaltmada ve bireylerin travmatik anılarını ve endişe ve korku duygularını yönetmelerine yardımcı olmada etkili olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.
- Madde bağımlılığı: BDT’nin bireylerin madde bağımlılığı sorunlarının üstesinden gelmelerine ve ayıklıklarını sürdürmelerine yardımcı olmada etkili olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.
- Yeme bozuklukları: BDT’nin anoreksiya ve bulimia gibi yeme bozukluklarının semptomlarını azaltmada ve bireylerin yiyeceklerle daha sağlıklı bir ilişki geliştirmelerine yardımcı olmada etkili olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Güçlü Yanları
- Güçlendirme: BDT, bireyleri düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını kontrol altına almaları ve yaşamlarında olumlu değişiklikler yapmaları için güçlendirir.
- Beceri geliştirme: BDT bireylere duygularını yönetmek, stresle başa çıkmak ve sorunları çözmek için yeni beceriler ve stratejiler öğretir.
- Sürdürülebilirlik: BDT’de öğrenilen beceri ve stratejiler, terapi sona erdikten uzun süre sonra da uygulanabilir ve terapinin faydalarının uzun vadede sürdürülmesine yardımcı olur.
- Kanıta dayalıdır: BDT, ruh sağlığı bozukluklarının tedavisinde etkinliğini gösteren çok sayıda çalışma ile kanıta dayalı bir terapi şeklidir.
Bilişsel Davranışçı Terapi, depresyon, anksiyete ve TSSB dahil olmak üzere çok çeşitli ruh sağlığı bozukluklarının tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmış bir psikoterapi türüdür. Terapi, olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışları değiştirmeye ve bireyleri duygularını kontrol altına almaları ve yaşamlarında olumlu değişiklikler yapmaları için güçlendirmeye odaklanır. BDT, yapılandırılmış, kanıta dayalı ve bireylere duygularını yönetmek ve stresle başa çıkmak için yeni beceriler ve stratejiler öğreten kısa süreli, hedef odaklı bir terapi şeklidir.
